توکن غیر قابل معاوضه ( NFT ) چیست؟

توکن‌ غیر قابل معاوضه یا NFT موارد استفاده‌ی زیادی دارد؛ از جمله گیمینگ، هنر و حتی کشت سود (ییلد فارمینگ)؛ اما NFT دقیقا چیست؟

NFT یا توکن غیر قابل معاوضه (Non-Fungible Token) نوعی خاص از توکن‌های رمزنگاری است که با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین گونه‌ای دارایی دیجیتال ایجاد می‌کند که قابل تکثیر نیست.

توکن غیر مثلی با رمزارزهای شناخته‌شده‌ی قابل تعویض مانند بیت کوین (BTC)، اتر (ETH) یا مونرو (XMR) تفاوت دارد، برای مثال شما می‌توانید بیت کوینی را در مقابل بیت کوینی دیگر معاوضه کنید.

اگر چه استفاده از NFT-ها در صنایع مختلف وجود دارد، بیشتر در حوزه‌ی گیمینگ و کلکسیون دیجیتال استفاده می‌شوند و اغلب با استاندارد ERC-721 و روی بستر اتریوم ساخته می‌شوند، هرچند که در ۲۰۲۱ استفاده از توکن‌های غیر قابل معاوضه روی سایر بلاک‌چین‌ها مانند پروتکل BEP-721 بایننس اسمارت چین نیز شروع به توسعه کرد.

قابل معاوضه بودن یا مثلی بودن چیست

منظور از قابل معاوضه بودن یک دارایی یعنی بتوان آن را بدون افت قیمت با دارایی مشابهش معاوضه کرد. همچنین قابل معاوضه بودن ویژگی‌های یک سرمایه مانند قابل تقسیم بودن یا ارزش آن را تعیین می‌کند.

برای مثال یک اسکناس ۱۰ دلاری از لحاظ ارزش کاملا مشابه اسکناس ۱۰ دلاری دیگر است. وقتی شما اسکناسی ده دلاری از کسی قرض می‌گیرید، نیازی نیست دقیقا همان اسکناس را به او پس بدهید زیرا آن‌ها ارزش یکسان دارند.

توکن‌های قابل معاوضه (Fungible)، توکن‌هایی هستند که با هم قابل معامله شدن هستند و بهای آن‌ها ثابت می‌ماند. در حوزه‌ی رمز ارز یک بیت کوین ارزشی معادل یک بیت کوین دیگر دارد و ارزش آن بدون توجه به صاحب یا تاریخچه‌اش ثابت است.

اما قضیه در مورد توکن‌های غیر قابل معاوضه فرق می‌کند، قیمت یک توکن NFT با هر توکن مشابه آن متفاوت است. ویژگی‌های فردی یکتا بودن آن‌ها را تعیین می‌کند، بنابراین آن‌ها همچون سرمایه‌های دنیای واقعی مانند سنگ‌های قیمتی، آثار هنری یا کلکسیونی غیر قابل معاوضه هستند.

برای مثال بیایید فرض کنیم که من بلیتی سینما برای دیدن فیلم اخراجی‌های جدید را دارم و شما بلیت فیلم جنگ ستارگان را دارید، هر دوی ما بلیت داریم ولی آیا این بلیت‌ها قابل معاوضه هستند؟

بنابراین توکن‌های غیر قابل معاوضه مانند این بلیت‌ها، جلوه‌ی دیجیتال سرمایه‌هایی هستند که می‌توانند حاوی اطلاعاتی باشند که دارای کاربردهای گوناگون و ارزشی غیر قابل پیش‌بینی است.

 ویژگی‌ها و مزایای توکن‌های غیر قابل معاوضه

• کمیاب: ارزش توکن‌های غیر قابل معاوضه ناشی از کمیاب بودن آن‌ها است. اگرچه توسعه‌دهندگان NFT-ها هر اندازه بخواهند می‌توانند از این توکن‌ها بسازند؛ اما با محدود کردن تعداد آن‌ها، باعث افزایش نادر بودن آن‌ها می‌شوند.
• تقسیم نشدنی: اگرچه این امر قانون نیست ولی اغلب توکن‌های غیر قابل معاوضه به واحدهای کوچک‌تر تقسیم نمی‌شوند، یا کل یک اثر هنری دیجیتال را خریداری می‌کنید یا اصلا آن را نمی‌خرید.
• یکتایی: این مورد مهم‌ترین ویژگی یک NFT است. NFT-ها دارای زبانه‌ای (tab) از اطلاعات ثابت هستند که یکتا بودن آن‌ها را ثبت می‌کند. به این ویژگی به‌عنوان گواهی اصالت نگاه کنید.
• قابل انتقال: برخلاف توکن‌های قابل معاوضه قابل ترید، توکن‌های غیر قابل معاوضه در بازارهای خاصی خرید و فروش می‌شوند. بااین‌حال ارزش آن‌ها به منحصر‌به‌فرد بودنشان بستگی دارد.
• دارای اصالت: توکن‌های غیر قابل معاوضه مبتنی بر تکنولوژی بلاک‌چین هستند، بنابراین می‎‌توانید از اصالت NFT خود مطمئن شوید، زیرا ساخت چیزی جعلی در لجر تغییر ناپذیر نامتمرکز تقریبا محال است.
• حافظ حق مالکیت: این مورد هم به استفاده‌ی NFT از پلتفرم‌های نامتمرکز اشاره می‌کند که در آن هیچ مالکی داده‌ای را پس از ثبت نمی‌تواند تغییر دهد.

NFT-ها چرا باارزش هستند

به لطف ظهور تکنولوژی بلاک‌چین، گیمرها و کلکسیونرها می‌توانند مالکان تغییرناپذیر آیتم‌های داخل بازی و سایر سرمایه‌های یکتا باشند و از آن‌ها پول نیز کسب کنند. در بعضی موارد بازیکنان می‌توانند سازه‌هایی مانند پارک‌ها را در دنیای مجازی بسازند و از آن کسب درآمد کنند، مانند بازی‌های The Sandbox و Decentraland. همچنین بازیکنان می‌توانند آیتم‌های دیجیتال تکی را که هنگام بازی به دست می‎‎‌آورند در بازارهای ثانویه بفروشند، مانند کاستوم‌ها (لباس‌های داخل بازی)، آواتارها و ارزهای داخل بازی.

هنرمندان می‌‎توانند آثار دیجیتال خود را به‌طور مستقیم به مخاطبان  و بدون نیاز به حراجی‌ها در سراسر دنیا بفروشند و از این طریق سهم بیشتری از سود حاصل از فروش را برای خود نگه دارند. همچنین حق تألیف (Royality) نیز می‌تواند به‌صورت هنر دیجیتال برنامه‌نویسی شود و هر بار که اثر هنری به مشتری جدیدی فروخته می‌شود، خالق اثر درصدی از سود فروش را دریافت می‌کند.

ویلیام شاتنر که با نام کاپیتان کرک در سری جنگ ستارگان شناخته شده است است، با ورود به عرصه‌ی آثار کلکسیونی دیجیتال و صدور ۹۰ هزار کارت دیجیتال از تصویر خودش روی فروشگاه بلاک‌چین WAX، به ازای هر کارت ۱ دلار دریافت کرد و هر بار که این کارت‌ها دوباره به فروش بروند از حق تألیف آن‌ها کسب درآمد می‌کند.

گران‌ترین توکن غیر قابل معاوضه کدام است

با شناخته‌تر شدن NFT-ها، گران‌ترین NFT دنیا نیز هر روز تغییر می‌کند. این عنوان قبلا توسط یکی از توکن‌‎های مجموعه کریپتو پانک (CryptoPunk) به نام شماره ۶۹۶۵  تصاحب شده بود که قیمتی برابر ۸۰۰ اتر (با احتساب اتر به قیمت ۲۰۰۰ دلار قیمتی بیش از ۱٫۶ میلیون دلار) داشت. اما در ۸ اسفند یکی از آثار هنرمندی به نام Beeple با قیمت ۶٫۶ میلیون دلار به فروش رفت و رکورد گران‌ترین NFT را شکست.

چرا توکن‌های غیر قابل معاوضه مهم هستند

توکن‌های NFT پتانسیل این را دارند که یکی از اجزای کلیدی اقتصاد دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین باشند، این توکن‌ها می‌توانند در حوزه‌های مختلفی مانند بازی‌های ویدئویی، تشخیص هویت دیجیتال، اعطای مجوز، اعطای گواهینامه یا هنرهای زیبا و حتی اعطای کسری از مالکیت اشیا استفاده شوند. ذخیره‌سازی مالکیت و هویت داده روی بلاک‌چین باعث افزایش یکپارچگی داده و حریم شخصی می‌شود، همچنین انتقال آسان و مدیریت بدون نیاز به اعتماد این سرمایه‌ها می‌تواند باعث کاهش اصطکاک (کارمزد) در ترید و اقتصاد جهانی شود.

موارد استفاده از توکن‌های غیر قابل معاوضه

گیمینگ

NFT-ها در صنعت گیمینگ محبوب هستند زیرا این توکن‌ها برخی از مشکلات ذاتی را حل می‌کنند، برای مثال بازی‌های برتر مانند فورتنایت فروش ویژگی‌ها (Trait) و لوازم جانبی مانند سلاح‌ها و اسکین‌ها را ممنوع کرده است. با داشتن توکن‌های غیر قابل معاوضه این امکانات می‌توانند به‌آسانی در بازی‌های مختلف منتقل شوند. NFT-ها این چنین به اقتصاد درون بازی‌ها کمک خواهند کرد.

سرمایه‌های دیجیتال

بازی Decentraland را در نظر بگیرید. در این بازی مشارکت‌کننده‌ها می‌توانند زمین مجازی داشته باشند. مثالی دیگر برای این مورد ENS (Ethereum Name Service) است که از NFT ها استفاده می‌کند. دامنه‌های ETH امر خرید و فروش را آسان‌تر می‌کنند.

تشخیص هویت

توکن‌های غیر قابل معاوضه برای مقابله با جعل هویت ایده‌آل هستند. مثال‌های برای نشان دادن این مورد، دیجیتال کردن هویت شامل مدارک دانشگاهی، مدارک پزشکی و حتی ظاهر ما است.

همچنین هنرمندان دیجیتال می‌توانند به دلایل کپی‌رایت، آثار خود را به NFT تبدیل کنند. مثالی از کاربرد NFT ها در تشخیص هویت شامل تبدیل کردن بلیت‌های فیزیکی بازی به توکن‌های غیر قابل معاوضه و یافتن آثار جعلی است.

 آثار کلکسیونی

توکن‌های غیر قابل معاوضه شروعی تازه برای دنیای آثار کلکسیونی است، به همین دلیل کلکسیونرهای عادی وارد دنیای سرمایه‌های دیجیتال می‌شوند.

 توکن‌ ERC-721

توکن ERC-721 اصطلاحی برای توضیح توکن‌های غیر قابل معاوضه است. همانگونه که از اسم مشخص است این استاندارد، دستورالعملی برای ساخت NFT-ها روی بلاک‌چین اتریوم است.

NFT-ها علاوه بر اتریوم، روی شبکه‌های نامتمرکز دیگری مانند ایاس (EOS) و نئو (NEO) نیز می‌تواند وجود داشته باشد. بااین‌حال این پلتفرم‌ها باید توانایی قراردادهای هوشمند و جعبه‌ای پر از ابزارهای NFT را داشته باشند. قراردادهای هوشمند در این مورد امکان وجود توضیحات همراه‌ با جزئیات مانند فراداده (متادیتا) را می‌دهد.

موارد دیگری که می‌توانند به توکن غیر قابل معاوضه تبدیل شود

کشت سود در دیفای

NFT-ها در حال ادغام با امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) مخصوصا استراتژی‌های کشت سود هستند، از ۲۰۲۰ به بعد شاهد به بار نشستن این ادغام بودیم. برای مثال یرن فایننس (Yearn Finance) که پروتکلی از دیفای است، نوعی بیمه به نام Y.Insure برای بیمه کردن تمام رمزارزها ساخته است. YInsure از سازوکار توکن غیر قابل معاوضه (ERC-721) برای نمایش سیاست‌های بیمه‌ای یکتا استفاده می‌کند. اصولا توکن‌های ERC-20 معمولی برای این کار قابل استفاده نیستند.

پروژه‌های دیگر دیفای که از NFT استفاده می‌کند MEME، ‌Bancor و Enjin هستند.

مهارت‌های فردی

توکن‌‎های غیر قابل معاوضه برای کسب درآمد از استعداد یا زمان یک فرد قابل استفاده هستند. برای مثال شخص می‌تواند از NFT در خبرنامه‌ها، پادکست‌ یا ویدیوها استفاده کند.

پروژه‌های برتر NFT

از آنجایی که فضای NFT به‌صورت نمایی در حال رشد است، محصولات و پروژه‌های مبتنی بر توکن‌های غیر قابل معاوضه نیز افزایش یافته‌اند. این محصولات از گیمینگ تا بازارها را شامل می‌شوند. در ادامه به ۵ پروژه برتر NFT اشاره شده است:

•   اوپن سی (OpenSea) بازار برتر آثار هنری و کلکسیونی NFT است. موارد موجود در این بازار ENS (دامین اتریوم)، حیوانات مجازی و قطعات زمین مجازی را شامل می‌شود. نکته قابل‌توجه این بازار، امکان خرید با رمزارزهای گوناگون مانند اتر و دای (DAI) است.

• AsyncArt بازار آثار هنری توکن‌های غیر قابل معاوضه‌ی دیگری است که نه‌تنها NFT-های خود را در آنجا خرید و فروش می‌کنید، بلکه می‌توانید در آنجا توکن خود را نیز بسازید. این پلتفرم همچنین به خالقان آثار هنری این امکان را می‌دهد تا به‌آسانی ظاهر و رفتار آثارشان را تعریف کنند. این پلتفرم حتی به خریداران امکان خرید یا تغییر بخش یا لایه‌ای از اثر هنری را می‌دهد.

• CryptoKitties : کریپتوکیتیز بازی مجازی مبتنی بر بلاک‌چین است که امکان خرید، بزرگ کردن و ترید گربه‌های مجازی را به بازیکنان می‌دهد. این بازی شامل ترکیب گربه‌های مجازی و تولید نسل‌هایی است که از لحاظ کلکسیونی دارای قیمت باشند. کیتیز (گربه‌های این بازی) را می‌توان با اتر (توکن شبکه اتریوم) خرید. طبق تخمین‌های زده شده، این بازی دارای ۱٫۵ میلیون کاربر و بیش از ۴۰ میلیون دلار تراکنش در این پلتفرم هستند. بعضی از این گربه‌های مجازی بیش از ۳۰۰ هزار دلار به فروش رفته‌اند. میانگین قیمت این گربه‌های مجازی ۶۵٫۷۶ دلار است. هر چند که باید کارمزد شبکه اتریوم را نیز در هر بار خرید یا فروش در نظر گرفت.

• دامنه‌های اتریوم (ENS) – این پروژه‌ی سرور نام دامنه (Domain Name Server) در ۲۰۱۷ متولد شد. دامنه‌ی .ETH توکن‌های غیر قابل معاوضه‌ای هستند که از پروتکل ERC-721 استفاده می‌کنند و در بازارهای NFT قابل معامله هستند.

•  Decentraland، یکی از پروژ‌ه‌ها‌ی برتر NFT است که روی جهان مجازی نامتمرکز تمرکز کرده است. در پروژه، مشارکت‌کنندگان می‌توانند زمینی مجازی بخرند یا بفروشند و هر «ساکن» این بازی دارای پاسپورت دیجیتال تشخیص هویت مخصوص است.

نحوه‌ی خرید NFT

تا اینجای خواندن مقاله شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چطور می‌شود توکن غیر قابل معاوضه (NFT) خرید. NFT-ها را می‌توان با یکی از روش‌های زیر به دست آورد:

• به دست آوردن NFT-ها از بازی کردن یا از طریق دپ (اپلیکیشن غیر متمرکز)
• خرید NFT از طریق بازارهای این توکن
• ترید این توکن با نفری دیگر

نحوه‌ی دسترسی به دپ و‌ به دست آوردن NFT از طریق موبایل

• • برای دسترسی به DAPP، یکی از والت‌هایی را که دارای مرورگر است، روی گوشی خود نصب کنید.

از جمله‌ی این والت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• Trust Wallet
• MetaMask
• (MyEtherWallet (MEW
• Coinbase Wallet

البته بعضی از این والت‌ها مانند Coinbase Wallet علاوه بر موبایل، روی دسکتاپ نیز قابل استفاده هستند.

• وارد قسمت مرورگر (Browser) والت شوید و در قسمت آدرس، لینک وب‌سایت دپ مورد نظر را وارد کنید. برای مثال https://www.cryptokitties.co.
• پس از ورود به دپ مورد نظر، ثبت‌نام(Sign Up) و والت خود را به دپ متصل کنید. از این پس می‌توانید بازی یا خرید و فروش NFT-ها را شروع کنید.

بلاک‌چین WAX

WAX که سر واژه‌ی «صرافی جهانی سرمایه» است، بلاک‌چینی است که به‌طور ویژه برای ترید آیتم‌های مجازی مانند آثار کلکسیونی و نادر درون بازی‌های ویدیویی و جهان‌های مجازی ساخته شده است. بلاک‌چین WAX به‌عنوان بازاری نامتمرکز و پلتفرمی برای دپ عمل می‌کند. به‌جای اعتماد به یک سازنده‌ی بازی یا شبکه‌ی متمرکز، کاربران  واقعا می‎‌توانند تملک سرمایه‌های دیجیتال خود را در اختیار داشته باشند و آن را روی پلتفرم WAX با هرکسی که بخواهند ترید کنند.

یکی از دلایلی که توکن‌های غیر قابل معاوضه در بلاک‌چین WAX تا این حد محبوب هستند، خرید آسان آن‌ها است. به‌راحتی در این پلتفرم، والتی WCW با نام کاربری و کلمه‌ی عبور یا حساب رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، فیسبوک یا ردیت بسازید.

چگونه ترید NFT در WAX

برای ترید NFT-ها روی بلاک‌چین WAX، می‌توانید NFT را از بازارهای ثانویه که در زیر فهرست شده‌اند تهیه کنید. به این بازارها از این جهت ثانویه می‌گویند زیرا توکن‌ها از جایی دیگر نشئت می‌گیرند ولی در این بازارها به فروش می‌روند، مانند آمازون که بازار اصلی و ای‌بی (eBay) بازار ثانویه است.

• برای خرید توکن‌های غیر قابل معاوضه‌ی در پلتفرم WAX در بازارهای ثانویه، به توکن WAX نیاز دارید که می‌توانید آن را از وب‌سایت‌‎های فهرست زیر پیدا کنید، سپس WAX خریداری‌شده را به حساب خود که دارای پسوند .wam است، ارسال کنید.
• وارد والت کلاد وکس (WAX Cloud Wallet) خود شوید، NFT مورد نظر را انتخاب و طبق دستورالعمل بازار اقدام به خریداری کنید.

فهرست بازارهای ثانویه روی بستر WAX:

• Myth.Market
• Collectables.io
• AtomicHub.io
• SimpleMarket.io
• WAXplorer.com

NFT خریداری‌شده را کجا می‌توان مشاهده کرد

NFT خریداری‌شده را می‌توان در والت WCW خود یا بازاری که در آن تراکنش را انجام داده‌اید مشاهده کنید، همچنین در مرورگرهای بلاک‌چین مانند wax.bloks.io آن‌ها را مشاهده کرد.

 آیا برای بازار گاوی NFT آماده هستیم؟

هنوز نه. هیاهوی NFT به‌زودی خاموش می‌شود زیرا قیمت‌های فعلی آن مصنوعی است. همچنین نگرانی‌هایی در مورد دستکاری قیمت‌ها وجود دارد. برای مثال یک گربه مجازی کریپتوکیتیز به قیمت ۶۰۰ اتر فروخته شده است که حتی هیچ ویژگی (trait) که این قیمت را توجیه کند، نداشته است.

بااین‌حال اگر هنوز به NFT علاقه ندارید، رویتان را نیز از آن برنگردانید، اکوسیستم در حال تغییر است و همانند دیفای، NFT-ها ممکن است گام بزرگ بعدی در حوزه‌ی کریپتو باشند. همچنین در حال حاضر فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیار مناسبی در NFT وجود دارد.

صعود این توکن‌ها به دیدگاه نسل هزاره در مورد آن‌ها بستگی دارد. چرا؟ چون در انتهای این دهه، متولدان این نسل درآمد راکد زیادی خواهند داشت و به دلیل مستعد بودن NFT-ها، آن‌ها در این توکن‌ها سرمایه‌گذاری خواهند کرد. همچنین نسل هزاره در حال تغییر از سرمایه‌گذاری از اشیای فیزیکی به سرمایه‌های مجازی مانند بیت کوین (BTC) هستند.

نتیجه‌گیری

باید به این امر توجه کرد که فضای NFT هنوز نوپا است، به همین دلیل باید منتظر ظهور پلتفرم‌های جدید در کنار پروژه‌های فعلی NFT در ۲۰۲۱ باشیم.

از حالا به بعد باید شاهد حرکت آرام NFT از بازی‌هایی مانند کریپتوکیتیز به نقاشی، دیفای، هویت دیجیتال و سایر موارد قابل استفاده باشیم. در حقیقت گستره‌ی کاربردهای آن تنها به تخیل جامعه‌ی ارزهای دیجیتال و توسعه‌دهندگان بستگی دارد.